Wycena instrumentów finansowych - Wyceny aktuarialne

Opcje na akcje

Kwestia wyceny instrumentów finansowych, w tym opcji menedżerskich (opcji na akcje), ma szczególne znaczenie dla spółek stosujących międzynarodowe zasady sprawozdawczości. Podmioty kierujące się polskimi zasadami nie są natomiast zobowiązane do kwantyfikowania opcji menedżerskich. Zgodnie z przepisami Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej, a w szczególności MSSF 2, wartość godziwa tego typu programu musi być ujmowana w księgach rachunkowych spółki przez okres nabywania uprawnień. Wycena programu przypada na datę przyznania i powinna uwzględniać między innymi:

• cenę wykonania (realizacji) opcji,
• czas trwania (życia) opcji,
• bieżącą cenę akcji bazowych,
• oczekiwaną zmienność cen akcji,
• oczekiwane dywidendy z akcji,
• stopę procentową wolną od ryzyka w okresie trwania opcji.

Opcje na akcje mogą być wyceniane przy użyciu modelu Blacka-Scholesa, modelu dwumianowego czy metody Monte Carlo. Ta ostatnia najlepiej oddaje zmienność czynników branych pod uwagę przy wycenie.
 

Wartość opcji menedżerskich zalicza się do kosztów przedsiębiorstwa obciążających wynik finansowy, a jednocześnie zasila kapitał własny. Dzieje się tak dlatego, iż w sprawozdaniach trzeba pokazać koszt, którego tak naprawdę nie ma. W związku z tym wartość opcji dodaje się zarówno do kosztów, jak i do kapitału zapasowego. Koszt ujawniany w sprawozdaniu finansowym ujmowany jest proporcjonalnie w okresie nabywania uprawnień. Początkowo odbywa się to na podstawie przewidywanej liczby opcji, do której uprawnieni nabędą prawa. Z czasem, wraz z nabywaniem praw, liczba opcji jest korygowana o wyniki rzeczywiste.
 

Warranty

Warranty są elementem podstawowego lub dodatkowego wynagrodzenia wynikającego z przyjętych programów motywacyjnych. Jednostka powinna je wycenić w wartości godziwej kosztów wynagrodzeń poprzez odniesienie ich do wartości godziwej przyznanych instrumentów kapitałowych. Wskazana wartość godziwa powinna być określana na dzień otrzymania warrantów, czyli w tym przypadku dzień, w którym jednostka oraz pracownik zawierają umowę dotyczącą płatności w formie akcji. Jest to dzień, w którym obie strony przyjmują uzgodnione terminy i warunki porozumienia. Jeżeli jest to możliwe, jednostka powinna ustalić wartość godziwą na podstawie cen rynkowych warrantów, w szczególności biorąc pod uwagę terminy i warunki, na których instrumenty zostały przyznane. Jeśli jednak ceny rynkowe nie są dostępne, jednostka powinna oszacować wartość godziwą przyznanych instrumentów kapitałowych, stosując jedną z uznanych teoretycznie i metodologicznie metod wyceny wartości. Mogą to być chociażby metody stosowane w odniesieniu do opcji.

W sytuacji gdy rzetelne oszacowanie wartości godziwej nie jest możliwe, warranty należy wycenić w ich wartości wewnętrznej. Jest to wysokość różnicy pomiędzy wartością godziwą akcji, które pracownik ma prawo nabyć lub otrzymać, a ceną jaką musi za te akcje zapłacić. Wycena obowiązuje zarówno jako ustalenie wartości początkowej, jak i później na każdy dzień sprawozdawczy oraz na dzień ostatecznego rozliczenia. Z kolei wszelkie zmiany wartości wewnętrznej ujmowane są w rachunku zysków lub strat okresu.