Rezerwy na odprawy i świadczenia emerytalne

Odprawa emerytalna to jednorazowe świadczenie pieniężne wypłacane przez pracodawcę pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z jego przejściem na emeryturę. Jest to świadczenie powszechne, do którego prawo, zgodnie z postanowieniami Kodeksu Pracy, nabywają wszyscy pracownicy. Warto zatem zauważyć, że wypłata świadczenia emerytalnego jest obowiązkiem pracodawcy, który z odpowiednim wyprzedzeniem powinien ustalić rezerwy potrzebne na ich realizację. Szczegółowe regulacje dotyczące wypłacania odpraw emerytalnych zawarte są w Kodeksie Pracy.

Zgodnie z Artykułem 921 Kodeksu Pracy:

§ 1. Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
 

§ 2. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.
  

Wycena rezerw na świadczenie emerytalne

Przy wycenie rezerw na odprawy emerytalne, według postanowień Kodeksu Pracy, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop, ustalając kwotę średniego miesięcznego wynagrodzenia bez dzielenia przez współczynnik urlopowy i godziny.
 

Odprawy emerytalne zaliczają się do świadczeń, na które w myśl ustawy o rachunkowości istnieje obowiązek tworzenia rezerw. W praktyce, do wyceny rezerw na odprawy emerytalne, stosuje się metodę prognozowanych świadczeń jednostkowych (ang. projected unit method), zwaną także metodą świadczeń narosłych w funkcji stażu pracy. Szczegółowo metoda została opisana w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości nr 19 „Świadczenia Pracownicze”. Podczas wyceny wartość rezerwy na świadczenie emerytalne należy ustalać na dzień bilansowy jako sumę rezerw dotyczących poszczególnych pracowników danej jednostki.
 

Kto jest uprawniony do otrzymania odprawy emerytalnej?

Rezerwy na odprawy emerytalne tworzone są z myślą o osobach, które rozwiązują stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę. Pracownik musi przy tym spełnić określone wymagania, niezbędne do otrzymywania świadczeń emerytalnych, a także musi ustać stosunek pracy pomiędzy nim, a pracodawcą. Inaczej sytuacja ma się w przypadku osób w wieku emerytalnym, którzy spokojnie mogliby przejść na zasłużony odpoczynek, jednak z przyczyn znanych jedynie im tego nie robią. W takim przypadku pracodawcy często nie są skłonni do tworzenia rezerwy i wypłacenia świadczenia emerytalnego, tłumacząc to nie rozwiązaniem umowy w momencie przejścia na emeryturę.
 

Ile wynosi odprawa emerytalna?

Wysokość wypłacanej odprawy emerytalnej ściśle uzależniona jest od przepisów prawa zawartych w Kodeksie Pracy. Wysokość świadczenia na odprawę emerytalną wg postanowień Kodeksu Pracy nie może być niższa niż jednomiesięczne wynagrodzenie pracownika. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby jej wysokość była określona korzystniej niż w Kodeksie Pracy. Wycena odprawy emerytalnej może wynikać między innymi z treści zakładowych układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania, umów o pracę lub innych przepisów prawa pracy. Szczegółowe wytyczne odnośnie wysokości wypłacanych odpraw emerytalnych dotyczą zawodów, takich jak urzędnicy państwowi, nauczyciele, górnicy, policjanci, żołnierze zawodowi i pracownicy służby cywilnej. W tych przypadkach większy staż pracy wiąże się z wyższą wyceną odprawy emerytalnej. Przykładowo pracownicy samorządowi po dziesięciu latach pracy otrzymają odprawę emerytalną w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia brutto, natomiast po 20 latach będzie to już jego trzykrotna wartość.

 

Kto powinien dokonać wyceny rezerw na odprawy emerytalne?

Zgodnie z zaleceniami Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 19 wycenę rezerwy na odprawy emerytalne powinno dokonać profesjonalne biuro aktuarialne.
Biuro aktuarialne zatrudnia bowiem wykwalifikowanych aktuariuszy, którzy są specjalistami z dziedziny matematyki ubezpieczeniowej, finansowej oraz rachunku prawdopodobieństwa i statystyki. Aktuariusze zajmują się problemami związanymi z oceną ryzyka, wyceną zobowiązań z tytułu zawartych kontraktów ubezpieczeniowych, wypłacalnością towarzystw ubezpieczeniowych, problematyką programów i funduszy emerytalnych, a także polityką inwestycyjną.
Wycena rezerwy na odprawy emerytalne przez aktuariusza zalecana jest także ze względu na fakt, iż proces wyceny jest skomplikowany i zależy od szeregu założeń makroekonomicznych, demograficznych oraz aktuarialnych. Raport z wyceny aktuarialnej powinien również zawierać podpis licencjonowanego aktuariusza. W przeciwnym przypadku, w świetle polskiego prawa, nie ma mocy.