Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze – rezerwy na odprawy rentowe

Odprawy rentowe, obok odpraw emerytalnych i nagród jubileuszowych, są świadczeniami, na które jednostki najczęściej tworzą aktuarialne rezerwy na świadczenia pracownicze. Warto zatem zapoznać się z najważniejszymi zagadnieniami dotyczącymi odpraw rentowych oraz wycenianych rezerw pracowniczych na odprawy rentowe.

Odprawa rentowa uregulowana jest zapisami Kodeksu Pracy. Art. 92 KP stanowi, że odprawa rentowa to jednorazowe świadczenie pieniężne, które wypłacane jest przez pracodawcę pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wysokość odprawy rentowej to wysokość jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Pracodawca może jednak – dzięki zapisom w regulaminie wynagradzania lub układzie zbiorowym pracy – dobrowolnie zwiększyć wysokość odprawy rentowej.

Odprawę rentową otrzymuje osoba, która ze względu na stan zdrowia nie jest zdolna do kontynuacji pracy oraz rozwiąże z pracodawcą stosunek pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy. Nie ma jednak znaczenia, w jaki sposób nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy – może ono być skutkiem zarówno porozumienia stron, jak i wypowiedzenia umowy oraz nastąpić z inicjatywy pracodawcy i pracownika. Jedynie zwolnienie dyscyplinarne nie uprawnia pracownika do otrzymania odprawy rentowej.

Pracownik otrzyma odprawę rentową niezależnie od innych odpraw, które mu przysługują, od rodzaju umowy oraz stażu pracy. Odprawa ta jest jednak świadczeniem jednorazowym – jeśli pracownik już ją otrzymał, ponownie nie może nabyć do niej prawa. Pracodawca powinien wypłacić pracownikowi odprawę rentową nie później niż w terminie najbliższej wypłaty po fakcie spełnienia przez niego warunków do uzyskania świadczenia - odprawa powinna być wypłacona pracownikowi terminowo. Na pracowniku nie ciąży natomiast konieczność złożenia wniosku o przyznanie odprawy. Podlega ona ochronie prawnej.

Jednostki zobowiązane są do tworzenia rezerw aktuarialnych na odprawy rentowe. Przy ich obliczaniu stosuje się zasady analogiczne jak przy pozostałych aktuarialnych rezerwach pracowniczych (jako podstawę odprawy najczęściej stosuje się wartość ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy).

Podczas wyceny rezerw na odprawy rentowe bierze się pod uwagę m.in. następujące czynniki:
1. wysokość odpraw rentowych poszczególnych pracowników
2. wzrost wysokości odpraw w czasie (wzrost wynagrodzeń)
3. prawdopodobieństwo wypłaty odprawy rentowej
4. prawdopodobieństwo zgonu
5. czynnik dyskontujący itp.

Metoda zalecaną do wyznaczenia rezerw na odprawy rentowe jest wycena aktuarialna, tzw. metoda prognozowanych świadczeń jednostkowych. Rozwiązanie takie rekomendują:
1. Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 19 (MSR 19)
2. Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 (KSR 6)
3. Krajowy Standard Aktuarialny nr 1 (KSA 1)

Standardy te zalecają także, aby podczas wyceny rezerw na odprawy rentowe korzystać z usług licencjonowanego aktuariusza zatrudnianego przez profesjonalne biuro aktuarialne. Podobne zalecenia dotyczą również pozostałych rezerw na świadczenia pracownicze – rezerw na odprawy emerytalne, pośmiertne czy nagrody jubileuszowe.