Konsekwencje zniesienia limitu składek ZUS na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Projekt ustawy o zniesieniu górnego limitu składek na ZUS przyjęty przez Komitet Stały Rady Ministrów wywołał poważne dyskusje pomiędzy pracodawcami i związkami zawodowymi a stroną rządową. Najważniejsze zarzuty ze strony pracodawców dotyczyły sposobu procedowania ustawy przez rząd.

Ustawa o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych została uchwalona i przekazana do Prezydentowi do podpisu 15 grudnia 2017 roku. Prezydent w dn. 4 stycznia 2018 roku skierował ustawę do Trybunału Konstytucyjnego ze względu na pojawiające się podczas uchwalania ustawy zastrzeżenia ze strony partnerów społecznych. Większe wątpliwości budzi jednak fakt, że zniesienie górnego limitu składek na ubezpieczenia społecznie niesie zagrożenie dla obszarów powiązanych z systemem emerytalnym.

Artykuł 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego miesięcznego wynagrodzenia na dany rok kalendarzowy. Takie rozwiązanie wynika bezpośrednio z natury ubezpieczeń społecznych. Celem świadczeń emerytalnych i rentowych jest ochrona przed ubóstwem, które wynikałoby ze złego stanu zdrowia lub zaawansowanego wieku. Dzięki nim ubezpieczeni mają mieć zapewnione dochody w przypadku utraty zdolności do wykonywania pracy i utrzymania się. Świadczenia emerytalne i rentowe mają zapewnić jedynie podstawowe potrzeby osób je pobierających. Wysoki standard życia w okresie emerytalnym jest uzależniony od możliwości finansowych i przezorności świadczeniobiorców.

Propozycja zniesienia górnego limitu składek na ZUS jest zatem sprzeczna z zasadą solidaryzmu społecznego. W perspektywie długofalowej może spowodować rozwarstwienie wysokości świadczeń emerytalnych. Osoby, których zarobki są wysokie, będą w przyszłości otrzymywać wysokie świadczenia emerytalne, natomiast pracownicy o niskich dochodach - niskie emerytury. Rozwarstwienie to dodatkowo będzie wzmacniała formuła zdefiniowanej składki. Obliczanie świadczenia emerytalnego osobom urodzonym po 1968 roku na podstawie ilorazu sumy wypłaconych i zwaloryzowanych składek oraz średniego trwania życia w momencie przejścia na emeryturę powoduje, że większa wysokość i liczba składek oraz późniejszy moment przejścia pracownika na emeryturę są jednoznaczne z wyższym świadczeniem emerytalnym.

Powyższe rozwiązania – zniesienie górnego limitu składek na ZUS, formuła zdefiniowanej składki – a także wysoka waloryzacja mogą doprowadzić do rozwarstwienia społecznego, powstania nadmiernych różnic w przyznawanych świadczeniach emerytalnych oraz generować w przyszłości napięcia ekonomiczne i społeczne.