Nagroda jubileuszowa - komu przysługuje?

Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia nagrody jubileuszowej. Kwalifikacja prawna niektórych świadczeń pracodawcy na rzecz pracownika, w tym nagrody jubileuszowej może nastręczać trudności interpretacyjnych, które były powodem rozbieżnych stanowisk w orzecznictwie.
Można spotkać się z poglądami, zgodnie z którymi nagroda jubileuszowa może cechować się różnym charakterem (wyrok SN z dnia 15 listopada 2006 r., I BP 12/06), o czym poniżej. W sytuacji gdy prawo do nagrody jubileuszowej nie zależy od spełnienia obiektywnie określonych przepisami płacowymi warunków, lecz od jej uznaniowego przyznania to jest ona uznawana za świadczenie pozbawione cech wynagrodzenia (wyrok SN z dnia 21 października 2003 r., 1 PK 517/02). Jeżeli natomiast odpowiada ona cechom pojęciowym premii, a więc poddaje się kontroli, co do przesłanek przyznawania i ustalenia jej wysokości, stanowi składnik wynagrodzenia za pracę.

Na podstawie wypowiedzi doktryny oraz orzecznictwa można stwierdzić, że nagroda jubileuszowa jest jednorazowym świadczeniem związanym z długoletnią pracą, które może przysługiwać pracownikowi w związku z osiągnięciem przez niego wymaganego okresu zatrudnienia w czasie obowiązywania przepisów uprawniających do tego świadczenia.

W doktrynie wskazuje się, że ostatecznie przeważył pogląd, iż nagroda ta rozumiana jako premia, gratyfikacja jubileuszowa jest składnikiem wynagrodzenia za pracę (W.Muszalski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2011). W orzecznictwie podnosi się, bowiem, że wbrew nazwie, nagroda jubileuszowa jest świadczeniem o charakterze wynagrodzeniowym (wyrok SN z dnia 14 maja 2012 r., I PK 174/11; wyrok SN z dnia 10 października, 2007 r., 11 PK 38/07; wyrok SN z dnia 14 stycznia 2011 r., II PK 150/10).
 

Nagroda jubileuszowa jest świadczeniem fakultatywnym, brak jest powszechnego wzorca regulacji dotyczącej tej tematyki. Przepisy placowe (zakładowe lub branżowe) mogą kształtować prawo do niej w sposób samodzielny i swobodny. Funkcją gratyfikacji jubileuszowej jest nagradzanie pracy u tego pracodawcy, u którego została przewidziana i u którego pracownik nabył do niej prawo. W związku z tym istnieje całkowita swoboda w odniesieniu do decyzji, czy wprowadzić postanowienia przyznające prawo do nagrody jubileuszowej.

Regulacja problematyki wynagrodzenia pracowników, poza tak zwaną sferą budżetową, w tym także określenie składników wynagrodzenia i zasad nabywania prawa do nich oraz ustalania ich wysokości należy do materii układowej, regulaminowej i umownej (wyrok SN z dnia 20 maja 2011 r., II PK 288/10), ( art. 11', art. 772 i art. 240 § 1 oraz art. 29 § 1 Kodeksu Pracy („KP”). Przepisy dotyczące nagrody jubileuszowej znajdują się w układach zbiorowych pracy, regulaminach wynagradzania lub umowach o pracę.

Wewnątrzzakładowe źródła prawa pracy mogą autonomicznie regulować zasady nabycia prawa do nagrody jubileuszowej, jej wysokość oraz ewentualne zaliczanie okresów zatrudnienia u innych pracodawców do stażu pracy uprawniającego do nabycia prawa do nagrody. Wyłącznie przepisy obowiązujące w danym zakładzie decydują o tym, za jaką liczbę lat pracy przysługuje najniższa nagroda, jaki jest maksymalny okres pracy uprawniający do nagrody oraz jakie są okresy dzielące poszczególne nagrody.
 

Sposób wprowadzania przepisów dot. m.in. nagrody jubileuszowej wynika z odpowiednich przepisów Kodeksu Pracy. Obowiązywanie nagrody jubileuszowej określone jest w:

a) regulaminach pracy, (przy czym regulamin wynagrodzenia wchodzi w życie w terminie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 1043 § 1 KP),

b) zakładowych i ponadzakładowych układach zbiorowych, (przy czym zakładowy i ponadzakładowy układ zbiorowy wchodzi w życie w terminie w nim określonym nie wcześniej jednak niż w dniu jego zarejestrowania (art. 24112 § 1 KP).

Zgodnie z poglądami panującymi w doktrynie, zmian w regulaminie pracy dokonuje się przy odpowiednim zastosowaniu trybu przewidzianego dla jego ustanowienia (M. Zieleniecki, Kodeks pracy z komentarzem, 2004).

Tryb zmiany zakładowych i ponadzakładowych układów zbiorowych uregulowany jest w art. 2419 § 1 KP. Zmiany do układu wprowadza się w drodze protokołów dodatkowych. Do protokołów dodatkowych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące układu. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 29 listopada 2000 r., I PKN 111/00, warunkiem obowiązywania zmian wprowadzonych do układu zbiorowego pracy w drodze protokołów dodatkowych jest ich zarejestrowanie.
 

Ustawodawca wyłączył natomiast możliwość uregulowania wynagrodzenia (w tym prawa do nagrody jubileuszowej) pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy w układzie zakładowym (24126 § 2 KP) . Kwestia ta była przedmiotem rozbieżnych stanowisk sądów natomiast w konsekwencji orzeczeń Sądu Najwyższego należy przyjąć, że nawet gdyby w danym przedsiębiorstwie uprawnienie do wypłaty nagrody jubileuszowej wynikało z zakładowego układu zbiorowego to regulacje te nie będą obejmować pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy (SN z 9 września 2004, I PK 423/03 oraz SN 11 kwietnia 2006 r., I PK 172/05). Przepisy uprawniające pracowników zarządzających (członków zarządu, prokurentów) do nagrody jubileuszowej powinny być zawarte w umowie o pracę lub w ponadzakładowych układach zbiorowych.
 

Osobną kwestią są regulacje dotyczące nagrody jubileuszowej stanowiące podstawę do wypłaty nagród jubileuszowych pracownikom poszczególnych branż. Na ich podstawie określone grupy pracowników nabywają prawo do nagrody jubileuszowej z mocy prawa. Wyliczenie przepisów branżowych zawarte jest w tabeli stanowiącej Załącznik Nr 1 do niniejszej opinii. Wskazane przepisy świadczą o znaczącej dyferencjacji branżowej prawa do nagrody jubileuszowej. Wyliczenie dotyczy największych grup zawodowych w Polsce, wobec których ustawodawca zastosował różne metody obliczania nagrody jubileuszowej.