Rezerwy na odprawy pośmiertne

Odprawy pośmiertne są świadczeniami wypłacanymi przez pracodawcę rodzinie zmarłego pracownika. Obowiązek ich wypłaty nie powstaje, jeżeli pracodawca ubezpieczy pracownika (na wypadek zgonu) na koszt Pracodawcy, a odszkodowanie dla członków rodziny wypłacone przez instytucje ubezpieczeniowe będzie nie niższe niż wysokość rezerwy na odprawę pośmiertną (jeśli pracownik opłaca składkę na własny koszt, np. za ubezpieczenie grupowe, wtedy nie zwalnia to pracodawcy z obowiązku tworzenia rezerw). Kwestia odprawy pośmiertnej, a tym samym wyznaczenia na nią rezerwy, uregulowana jest w art. 93 Kodeksu Pracy.
 

Zgodnie z postanowieniami Kodeksu Pracy odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby. Prawo do odprawy pośmiertnej po zmarłym pracowniku przysługuje małżonkowi oraz innemu członkowi rodziny spełniającemu warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach FUS.

Wysokość rezerwy na odprawę pośmiertną powinna uwzględniać:

• 1-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 3-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
• 6-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Wysokość rezerwy jaką trzeba przeznaczyć na odprawę pośmiertną uzależniona jest od okresu zatrudnienia zmarłego pracownika u danego pracodawcy. Dodatkowo wlicza się tutaj także okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy w sytuacji, gdy zachodzi przypadek następstwa prawnego pracodawcy, np. wskutek przejęcia zakładu pracy w trybie art. 231 Kodeksu Pracy (art. 36 § 11 Kodeksu Pracy). Podstawę do ustalenia wielkości rezerwy na odprawę pośmiertną stanowi wynagrodzenie obliczone według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop § 15-17).
 

Powyżej opisane zasady wynikają z Kodeksu Pracy, który reguluje minimalną wysokość odprawy pośmiertnej należnej rodzinie zmarłego. Jednostki mogą wypłacać odprawę pośmiertną w wyższej wysokości, zgodnie z dokumentami regulującymi zasady wypłacania świadczeń obowiązującymi w danych jednostkach (Zakładowe Układy Zbiorowe Pracy, Regulaminy Wynagradzania itp.).

Obecnie panuje błędne przeświadczenie, że wysokość rezerw na odprawy pośmiertne jest nieistotna i w związku z tym nie ma konieczności ich tworzenia. Z reguły wysokość rezerwy na odprawę pośmiertną (wypłacana w wysokości zgodnej z Kodeksem Pracy) stanowi około 30% sumy miesięcznych wynagrodzeń pracowników i jest wyższa dwu lub trzykrotnie niż rezerwa na odprawy emerytalno-rentowe (wypłacane w wysokości zgodnej z Kodeksem Pracy).
 

Ze względu na obowiązek jaki nakłada na pracodawców Kodeks Pracy w sprawie odpraw pośmiertnych jednostki zobowiązane są utworzyć rezerwy na te zobowiązania. Do wyznaczenia rezerwy z tytułu odpraw pośmiertnych należy stosować metodę wymaganą przez Międzynarodowe Standardy Rachunkowości nr 19, tzw. metodę prognozowanych świadczeń jednostkowych (ang. Projected Unit Method), zwaną także metodą świadczeń narosłych w stosunku do stażu pracy.

Wycena rezerwy na odprawy pośmiertne – zgodnie z zaleceniami Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 19 (MSR 19) i Krajowego Standardu Rachunkowości nr 6 (KSR 6) – powinna zostać dokonana w profesjonalnym biurze aktuarialnym. Proces wyceny rezerwy na odprawy pośmiertne jest procesem skomplikowanym, konieczne jest wykorzystanie wielu założeń demograficznych, makroekonomicznych i aktuarialnych (np. stopy dyskontowej, rotacji pracowników).

Wyceny rezerwy na odprawy pośmiertne powinien dokonać licencjonowany aktuariusz, który jest specjalistą z zakresu matematyki ubezpieczeniowej, finansowej oraz rachunku prawdopodobieństwa i statystyki. Aktuariusz powinien zdać egzamin aktuarialny organizowany jest przez Komisję Nadzoru Finansowego i zostać wpisany na listę aktuariuszy.

Raport z wyceny rezerwy na odprawy pośmiertne musi zostać podpisany przez aktuariusza, w innym przypadku, w świetle polskiego prawa, nie ma mocy prawnej.