Wycena wartości niematerialnych i prawnych - Wyceny aktuarialne

Definicja wartości niematerialnych i prawnych zawarta jest w art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości. Wynika z niej, że są to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe zaliczane do aktywów trwałych , nadające się do gospodarczego wykorzystania i posiadające przewidywany okres ekonomicznej użyteczności, który jest dłuższy niż rok i przeznaczony na potrzeby jednostki.

Do praw majątkowych zalicza się w szczególności:

• autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
• know-how, czyli prawo do wykorzystania wiedzy w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej,
• nabyta wartość firmy,
• koszty zakończonych prac rozwojowych.

Zgodnie z warunkami zawartej umowy wartości niematerialne i prawne oddane do użytkowania na podstawie umów najmu czy dzierżawy również mogą być zaliczone do aktywów trwałych jednej ze stron umowy (art. 4 ust. 3 ustawy o rachunkowości).

Powyższe prawa majątkowe wliczają się do wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli spełniają łącznie warunki:
 

• ich przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok,
• zostały przeznaczone na potrzeby własne jednostki lub oddane do używania na podstawie umów najmu czy dzierżawy,
• nadają się do gospodarczego wykorzystania.

Wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych stanowi cena, za która je nabyto lub koszt, po jakim zostały one wytworzone. Dalsze etapy wyceny wartości niematerialnych i prawnych odbywają się wg wartości początkowej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe oraz o ewentualne odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

Cena nabycia jest to cena zakupu danego składnika aktywów. W jej skład wchodzi kwota przysługująca sprzedającemu, pomniejszona o podatek od towarów i usług podlegający odliczeniu oraz podatek akcyzowy, a powiększona o wszystkie pozostałe koszty związane w sposób bezpośredni z zakupem i przygotowaniem zakupionego składnika do użytkowania np. koszty transportu, ubezpieczenia. W przypadku, gdy nie ma możliwości określenia ceny nabycia, np. w sytuacji stania się właścicielem danego prawa majątkowego w wyniku darowizny, wyceny wartości niematerialnych i prawnych dokonuje się wg ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego dobra, bądź też wyceny wg wartości rynkowej.
 

Koszty wytworzenia to takie, które pozostają w bezpośrednim związku z danym produktem albo stanowią uzasadnioną część kosztów pośrednich związanych z wyprodukowaniem tego produktu.
 

Wartość początkowa wartości niematerialnych i prawnych ulega zmniejszeniu za sprawą odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, które stosowane są w celu uwzględnienia utraty ich wartości na skutek używania lub upływu czasu. Rozpoczęcie amortyzacji nie może się zacząć wcześniej niż po przyjęciu danego składnika do wykorzystywania. Z kolei jej zakończenie powinno nastąpić przed zrównaniem wartości odpisów z wartością początkową lub zanim nastąpi wycofanie składnika wartości niematerialnych i prawnych.