Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 19 – wycena rezerw na świadczenia pracownicze

Celem Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 19 Świadczenia pracownicze jest regulacja rachunkowości świadczeń pracowniczych (m.in. odpraw emerytalnych, rentowych, pośmiertnych, nagród jubileuszowych oraz innych rezerw pracowniczych), a także ujawniania dotyczących ich informacji. Standard ten wymaga od jednostek, aby ujmowały zobowiązania, kiedy pracownik wykonuje pracę w zamian za otrzymanie świadczenia pracowniczego, którego wypłata ma nastąpić w przyszłości, a także wtedy, gdy dana jednostka wykorzystuje korzyści ekonomiczne będące wynikiem pracy wykonywanej przez pracownika w zamian za otrzymanie świadczenia pracowniczego (np. odprawy emerytalnej, rentowej i pośmiertnej - wszystkie one wynikają z Kodeksu Pracy i są w Polsce obligatoryjne, a co za tym idzie należy tworzyć na nie odpowiednie aktuarialne rezerwy pracownicze, ale także nagrody jubileuszowe, ekwiwalenty za nieodpłatne korzystanie z energii elektrycznej, darmowych przejazdów, ubezpieczeń itp. – jeśli są one przyznawane w zakładzie pracy, wtedy także należy tworzyć na nie odpowiednie rezerwy aktuarialne).
 

MSR 19 Świadczenia pracownicze mają obowiązek stosować pracodawcy w rachunkowości wszelkich świadczeń pracowniczych (m.in. odpraw emerytalnych, rentowych, pośmiertnych, nagród jubileuszowych oraz innych świadczeń pracowniczych). Nie dotyczy on jedynie świadczeń podlegających przepisom MSSF 2 Płatności w formie akcji. Ma on zastosowanie do świadczeń, które wynikają:
• ze sformalizowanych programów lub ustaleń pomiędzy jednostką i jej pracownikami,
• z prawnych wymogów, które zobowiązują jednostkę do wpłacania składek na rzecz m.in. krajowych i branżowych programów,
• z niesformalizowanych praktyk powodujących pojawienie się oczekiwanego obowiązku.

Świadczenia pracownicze, których dotyczy MSR 19, obejmują:

1. krótkoterminowe świadczenia pracownicze:
- płatne urlopy wypoczynkowe i zwolnienia chorobowe,
- wynagrodzenia pracownicze oraz składki na ubezpieczenia społeczne,
- premie,
- niepieniężne świadczenia pracownicze, np. zakwaterowanie, opieka medyczna;

2. świadczenia po okresie zatrudnienia:
- świadczenia emerytalne, rentowe, pośmiertne,
- inne świadczenia po okresie zatrudnienia, np. opieka medyczna, darmowe przejazd, darmowa energia itp. po okresie zatrudnienia.

3. inne świadczenia pracownicze długoterminowe:
- nagrody jubileuszowe oraz inne świadczenia pracownicze z tytułu długiego stażu pracy,
- długoterminowe płatne nieobecności, np. urlop naukowy,
- świadczenia pracownicze wynikające z tytułu rozwiązania stosunku pracy,
- długoterminowe renty inwalidzkie.

Jednostka ma obowiązek tworzenia rezerw aktuarialnych na przyszłe świadczenia pracownicze, m.in. rezerwy na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne oraz rezerw na nagrody jubileuszowe.

Omawiane świadczenia pracownicze, na które obligatoryjnie tworzone są rezerwy aktuarialne (m.in. rezerwy na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, rezerwy na nagrody jubileuszowe itp.) przysługują pracownikom lub osobom, które są na ich utrzymaniu lub beneficjentom. Świadczenia te mogą zostać zrealizowane poprzez płatność przekazaną, dostarczenie rzeczy lub wykonanie usługi bezpośrednio na rzecz danego pracownika, jego współmałżonka, dzieci bądź osób trzecich, np. zakładu ubezpieczeń. Nie ma znaczenia, w jakim wymiarze pracownik jest zatrudniony – w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin, na czas określony, nieokreślony bądź dorywczo. Kadra kierownicza oraz członkowie organu zarządzającego na potrzeby MSR 19 są uważani za pracowników.

Poniżej przedstawione zostały podstawowe definicje dotyczące świadczeń pracowniczych przywołane w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości 19 Świadczenia pracownicze.

Świadczenia pracownicze - wszelkie formy świadczeń oferowanych przez daną jednostkę za pracę, którą wykonują pracownicy bądź z tytułu rozwiązania stosunku pracy.

Świadczenia po okresie zatrudnienia – należą do nich świadczenia pracownicze, których wypłata następuje po zakończeniu stosunku pracy.

Krótkoterminowe świadczenia pracownicze – świadczenia pracownicze, które przed upływem 12 miesięcy od końca rocznego okresu bilansowego w całości podlegają rozliczeniu.

Inne długoterminowe świadczenia pracownicze – wszelkie świadczenia pracownicze inne niż świadczenia krótkoterminowe, świadczenia po okresie zatrudnienia oraz świadczenia z tytułu zakończenia zatrudnienia.

Świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy – świadczenia pracownicze związane z ustaniem stosunku pracy będące konsekwencją decyzji danej jednostki o zakończeniu stosunku pracy z pracownikiem, który nie osiągnął wieku emerytalnego lub decyzji pracownika, który decyduje się na rozwiązanie stosunku pracy , aby otrzymać proponowanie świadczenie.
Programy świadczeń po okresie zatrudnienia – ustalenia, które są podstawą do wypłaty świadczeń po zakończeniu zatrudnienia pracownika lub grupy pracowników (sformalizowane lub niesformalizowane).

Wielozakładowe programy świadczeń – programy określonych składek lub określonych świadczeń łączące aktywa różnych jednostek, które nie są pod ich wspólną kontrolą, a które wykorzystywane są w celu zapewnienia świadczeń pracowniczych.
Programy określonych składek – programy świadczeń pracowniczych po okresie zatrudnienia, w ramach których dana jednostka wpłaca określone składki do odrębnego podmiotu i nie podlega ona obowiązkowi zwyczajowemu lub prawnemu wypłaty dodatkowych składek w sytuacji, kiedy dany fundusz nie będzie dysponował środkami wystarczającymi do zapłaty świadczeń pracowniczych.

Programy określonych świadczeń – programy po okresie zatrudnienia odmienne od programów określonych składek.
Zobowiązanie (składnik aktywów) netto z tytułu określonych świadczeń – nadwyżka lub niedobór skorygowane o wszelkie skutki ograniczenia wysokości składnika aktywów netto z tytułu określonych świadczeń do pułapu aktywów.

Aktywa programu świadczeń pracowniczych – obejmują aktywa posiadane przez długoterminowy fundusz świadczeń pracowniczych, a także kwalifikujące się polisy ubezpieczeniowe.

Aktywa posiadane przez długoterminowy fundusz świadczeń pracowniczych - aktywa, które są posiadane przed podmiot odrębny od jednostki sprawozdawczej i istniejący jedynie w celu wypłaty świadczeń pracowniczych, które są dostępne tylko potrzeb sfinansowania lub wypłaty świadczeń pracowniczych.

Koszty zatrudnienia – koszty, które obejmują:
- koszty bieżącego zatrudnienia – wzrost wysokości bieżącej zobowiązań z tytułu określonych świadczeń, który wynika z wykonywanej przez pracowników w czasie bieżącym pracy,
- koszty przyszłego zatrudnienia – zmiana wysokości bieżącej zobowiązań z tytułu określonych świadczeń, która wynika z pracy wykonywanej przez pracowników w ubiegłych okresach; zmiana ta pojawia się w wyniku zmiany lub ograniczenia programu,
- zyski i straty z tytułu rozliczenia.

Zyski i straty aktuarialne – zmiany wartości bieżącej zobowiązania z tytułu określonych świadczeń, które wynikają z korekty założeń aktuarialnych ex post oraz skutków zmian założeń aktuarialnych.

Międzynarodowy Standard Rachunkowości 19 reguluje zatem sposób wyceny rezerw na różnego rodzaju świadczenia pracownicze (np. odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne czy nagrody jubileuszowe). Obok rezerw na świadczenia pracownicze na dany dzień bilansowy, zgodnie z MSR 19, aktuariusz dokonuje także wyceny składowych, które odbiorcom raportu aktuarialnego z wyceny rezerw na świadczenia pracownicze pomogą zrozumieć założenia i dane wyjściowe, które wpływają na zmianę wysokości aktuarialnych rezerw na świadczenia pracownicze pomiędzy datami bilansowymi.