Wycena aktuarialna rezerw na nagrody jubileuszowe

Jednym z elementów przygotowań do zakończenia roku bilansowego jest aktualizacja wcześniej utworzonych rezerw na zobowiązania. Obok rezerw na odprawy emerytalne, odprawy rentowe i pośmiertne, jedną z najczęstszych tworzonych rezerw na świadczenia pracownicze są rezerwy na nagrody jubileuszowe.

Wypłata nagród jubileuszowych – w przeciwieństwie do odpraw emerytalnych i rentowych- nie jest unormowana zapisami Kodeksu Pracy. O jej wypłacie stanowią wewnętrzne uregulowania spółki – najczęściej regulamin wynagradzania lub zakładowy układ zbiorowy pracy. Przysługuje ona także określonym grupom zawodowym, a jej zasady określają w tym przypadku akty wykonawcze do ustaw obejmujących dane grupy pracowników. Zapisy o wypłacie nagrody jubileuszowej znajdziemy m.in. w ustawie o służbie cywilnej, o pracownikach samorządowych, czy zakładach opieki zdrowotnej. Rozporządzenia regulują natomiast przyznawanie nagrody jubileuszowej m.in. górnikom czy osobom zatrudnionym w instytucjach kultury.

Nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikom po osiągnięciu określonego stażu pracy i jest wypłacana z dniem, w którym pracownik nabywa do niej prawo. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego, dniem wypłaty nagrody jest dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym pracownik osiągnął odpowiedni staż pracy określony w zasadach przyznawania nagród jubileuszowych. W praktyce, pracodawca powinien zatem wypłacić nagrodę jubileuszową niezwłocznie po nabyciu do niej prawa – nie później niż w najbliższym dniu wypłaty wynagrodzenia.

Najczęściej wysokość nagrody jubileuszowej ustalana jest na podstawie wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu nabycia prawa do nagrody. Jeżeli w dniu wypłaty nagrody pensja jest wyższa niż w dniu nabycia prawa do niej, nagrodę oblicza się od wyższej kwoty. Jeśli nie jest to opisane inaczej, przy obliczaniu wynagrodzenie miesięcznego stosuje się takie same zasady jak w przypadku ustalania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Jeśli nagrody jubileuszowe są wypłacane przez pracodawców nie częściej niż raz na 5 lat dla danego pracownika, to nie stanowią one podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Jest to określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczególnych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Zalecaną metodą szacowania rezerw na te świadczenia jest wycena aktuarialna. Przy szacowaniu wysokości rezerw na nagrody jubileuszowe należy stosować metodę wymaganą przez Międzynarodowe Standardy Rachunkowości nr 19, tzw. metodę prognozowanych świadczeń jednostkowych (ang. Projected Unit Method), zwaną też metodą świadczeń narosłych w stosunku do stażu pracy (podobnie definiuje zasady Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 i Krajowy Standard Aktuarialny NR 1/2015 „Wycena zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych”).

MSR 19, KSR 6 i Krajowy Standard Aktuarialny nr 1 zaleca korzystać przy wycenie rezerw pracowniczych z pomocy aktuariusza, gdyż ustalenie wysokości rezerw aktuarialnych oparte jest na szeregu założeń makroekonomicznych i indywidualnych (np. zgonu, przejścia na rentę itp.), których określenie ma bardzo duży wpływ na końcową wartość rezerw na nagrody jubileuszowe.

Wartość rezerwy na nagrody jubileuszowe jest ustalana na dzień bilansowy dla każdego pracownika objętego systemem nagród jubileuszowych. W obliczeniach bierze się pod uwagę m.in. takie czynniki jak:
• wysokość poszczególnych nagród jubileuszowych,
• ogólna szacowana liczba nagród do przyznania,
• staż pracy,
• prawdopodobieństwo wypłaty przyszłej nagrody jubileuszowej,
• prawdopodobieństwo zgonu,
• prawdopodobieństwo przejścia na rentę,
• tzw. czynnik dyskontujący.

W Polsce, w odróżnieniu od odpraw emerytalnych, rentowych i pośmiertnych, które są obowiązkowe (określone w Kodeksie Pracy), nagrody jubileuszowe są dobrowolne, a co za tym idzie mniej powszechnie występującym składnikiem systemu świadczeń pracowniczych. Jeżeli jednak się pojawiają, to zazwyczaj rezerwy na nagrody jubileuszowe stanowią znaczącą wartość ogólnego poziomu rezerw na świadczenia pracownicze i są na ogół znacznie wyższe niż rezerwy na świadczenia emerytalne, rentowe i pośmiertne - ze względu na ich częstotliwość wypłaty (zwykle co 5 lat) w całym okresie zatrudnienia danego pracownika występują kilkukrotnie, w przeciwieństwie do odpraw emerytalnych, rentowych i pośmiertnych, które mogą wystąpić jedynie raz.