MSR 19 - świadczenia pracownicze oraz programy wielozakładowe i państwowe

Świadczenia pracownicze po okresie zatrudnienia

Do świadczeń pracowniczych po okresie zatrudnienia zaliczamy m.in.:
• świadczenia związane z zakończeniem życia zawodowego, np. świadczenia emerytalne, świadczenia rentowe,
• inne świadczenia pracownicze po okresie zatrudnienia, np. opieka medyczna po okresie zatrudnienia.

Rezerwy na świadczenia emerytalne, rentowe, pośmiertne itp. – zgodnie z MSR 19 – powinny zostać oszacowane metodą aktuarialną, przez aktuariusza.

Programy świadczeń pracowniczych po okresie zatrudnienia dzielą się na:
a) programy określonych składek,
b) programy określonych świadczeń.

Program określonych składek

W przypadku programu określonych składek, zwyczajowy lub prawny obowiązek ciążący na jednostce ograniczony jest do ustalonej kwoty składek odprowadzanych do danego funduszu. Kwota świadczeń pracowniczych, jaką po okresie zatrudnienia otrzyma pracownik, uzależniona jest od kwoty składek wpłaconych przez jednostkę na poczet danego programu świadczeń pracowniczych po okresie zatrudnienia bądź wpłaconych do zakładu ubezpieczeń. Pracownik jest zatem obciążony ryzykiem inwestycyjnym oraz ryzykiem aktuarialnym.

Obowiązek jednostki nie podlega ograniczeniu do ustalonej kwoty składek wpłaconych do funduszu ubezpieczeń, jeżeli obowiązek ten wynika z:
a) gwarancji pośredniej lub bezpośredniej,
b) podstawy ustalania kwoty świadczenia w ramach danego programu, która nie jest powiązana jedynie wymiarem składek i która zobowiązuje jednostkę do wniesienia dalszych składek w sytuacji, kiedy aktywa nie wystarczają do zrealizowania świadczeń ustalanych na tej podstawie;
c) niesformalizowanych rozwiązań, które przyjęły się w praktyce i które powodują powstanie zwyczajowo oczekiwanego obowiązku.

Program określonych świadczeń

Program określonych świadczeń zakłada, że jednostka zobowiązana jest do wypłaty ustalonych świadczeń pracowniczych na rzecz pracowników aktualnie zatrudnionych i byłych. Ryzyko aktuarialne oraz inwestycyjne obciążają daną jednostkę – dlatego powinny zostać tworzone rezerwy, m.in. rezerwy na świadczenia pracownicze. Jej obowiązek może wzrosnąć, jeżeli doświadczenia aktuarialne i inwestycyjne są gorsze od szacunkowych.

Programy wielozakładowe

Na podstawie zasad funkcjonowania danego programu, jednostka zalicza program wielozakładowy do programów określonych składek bądź programów określonych świadczeń. Jednostka uwzględnia wszystko zwyczajowo oczekiwane obowiązki, które wykraczają poza sformalizowane zasady.

Jeżeli dany program wielozakładowy jest programem określonych świadczeń, dana jednostka:
• zalicza część obowiązku proporcjonalną do swojego udziału w programie z tytułu określonych świadczeń pracowniczych, czy aktywów programu w taki sposób, jak czyni to w stosunku do pozostałych programów określonych świadczeń,
• ujawnia informacje zgodnie z wymogiem zawartym w paragrafach 135-148 omawianego Standardu.

W niektórych przypadkach jednostka nie jest w stanie określić, jaki jest jej udział w sytuacji finansowej oraz wynikach programu świadczeń pracowniczych. Sytuacja taka ma miejsce, gdy:
a) dany program naraża biorące w nim udział jednostki na ryzyko aktuarialne, które związane jest z aktualnymi i byłymi pracownikami innych jednostek; w konsekwencji sprawia to, że brakuje rzetelnej podstawy do przypisania właściwego obowiązku i kosztów poszczególnym jednostkom, które biorą udział w programie,
b) dana jednostka nie posiada informacji na temat programu wielozakładowego, które spełniłyby wymogi omawianego Standardu.

Przykładem wielozakładowego programu określonych świadczeń jest program:
- finansowany zgodnie z zasadą „płatności bieżących” – składki ustalane są w wysokości, która zgodnie z szacunkami – będzie wystarczająca do wypłacenia świadczeń pracowniczych, które staną się wymagalne w tym samym okresie, zaś przyszłe świadczenia pracownicze, na które pracownicy zarabiają w czasie bieżącym, będą opłacone ze składek przyszłych oraz
- w jakim świadczenia pracownicze uzależnione są od stażu pracy pracownika, a jednostki, które biorą udział w danym programie nie mają możliwość wycofania się z programu bez zapłacenia składki na świadczenia, na które jej pracownicy zarobili do dnia wycofania się z programu. Program ten obciąża ryzykiem aktuarialnym jednostkę. Jeżeli koszty ostateczne z tytułu zarobionych świadczeń na koniec okresu sprawozdawczego przewyższają te przewidywane, jednostka będzie zobowiązana do podniesienia swojej składki lub przekonania swoich pracowników do redukcji świadczeń. Program ten jest zatem programem określonych świadczeń.

Programy określonych świadczeń, w których ryzyko jest dzielone między różnymi jednostkami znajdującymi się pod wspólną kontrolą
Programy te nie są programami wielozakładowymi. Dotyczą one np. jednostki dominującej oraz jednostki zależnej.
Jednostki, które uczestniczą w takim programie uzyskują informacje na temat tego programu jako całości, wycenionego zgodnie z MSR 19 i w oparciu założenia właściwe dla programu jako całości.

Programy państwowe

Programy te są ustanawiane przez prawo, a swoim zasięgiem wszystkie jednostki oraz prowadzone są przez administrację centralną, lokalną bądź inny organ. Programy ustanowione przez jednostkę, które zakładają realizację świadczeń obowiązkowych oraz dobrowolnych, nie są programami państwowymi.

Programy państwowe określa się jako programy określonych świadczeń lub programy określonych składek. Charakterystyka ta uzależniona jest od tego, na czym polegają wynikające z programu obowiązki ciążące na jednostce. Wiele programów państwowych finansowanych jest na zasadzie „płatności bieżących”.

W większości funkcjonujących programów państwowych, na jednostkach biorących w nich udział nie spoczywa prawny ani zwyczajowo oczekiwany obowiązek wypłaty przyszłych świadczeń pracowniczych. Jedynym obowiązkiem jednostki jest zapłata składek wtedy, gdy stają się one należne.